Jakość VII
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 262 (5427) 09 listopada 1999 r.
Współpraca międzynarodowa w obszarze badań i certyfikacji – czynnikiem integracji europejskiej
Rozmowa z Wojciechem Henrykowskim, dyrektorem Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji
Panie dyrektorze, jak postępująca globalizacja gospodarki oraz międzynarodowe działania na rzecz rozwoju wolnego handlu i stworzenie europejskiego Jednolitego Rynku wpływają na działalność w zakresie badań i certyfikacji?
W ciągu ostatnich dziesięciu lat jesteśmy świadkami poważnych i znaczących zmian w dziedzinie gospodarki i międzynarodowej wymiany handlowej. Działalność Światowej Organizacji ds. Handlu (WTO), dążącej do liberalizacji w światowym obrocie towarów i usług oraz ograniczeniu barier celnych i technicznych w handlu międzynarodowym, zaowocowała powstaniem regionalnych rynków wolnego handlu. Działania te wymusiły z kolei konieczność przyjęcia regionalnych wspólnych systemów oceny zgodności, obowiązujących w krajach należących do danego regionalnego rynku. Dodatkowym elementem globalizacji gospodarki jest także konieczność osiągnięcia docelowo międzynarodowego konsensusu odnośnie wspólnego, jednolitego systemu oceny zgodności.
Wiele międzynarodowych i europejskich organizacji zajmujących się problematyką akredytacji, badań i certyfikacji, podjęło działania w tym zakresie. Obserwuje się procesy integrowania się tych organizacji, tak aby efekty ich merytorycznej działalności zostały zaakceptowane i przyjęte w możliwie największej liczbie państw.
Najlepszym przykładem takich działań było utworzenie Jednolitego Rynku oraz przyjęcie jednolitego systemu oceny zgodności obowiązującego we wszystkich krajach Unii Europejskiej, wchodzących w jego skład.
Dyrektor Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji Wojciech Henrykowski (z lewej) wręczający certyfikat PCBC i IQNet na Międzynarodowych Targach Poznańskich
Doceniając znaczenie i wagę problematyki, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji ściśle współpracuje z szeregiem międzynarodowych i regionalnych organizacji działających w obszarze jego kompetencji oraz bierze aktywny udział w ich pracy. Pozwala to na bieżące śledzenie zmian w dziedzinie akredytacji, badań i certyfikacji oraz efektywne ich wykorzystanie w procesie pełnego dostosowania polskiego systemu oceny zgodności do wymagań międzynarodowych, w tym przede wszystkim dostosowania, w związku z procesem integracji, do europejskiego systemu oceny zgodności. Ważne jest również uznanie polskiego systemu akredytacji, badań i certyfikacji za system równoważny analogicznym systemom, funkcjonującym w krajach członkowskich wielu organizacji.
Ma to szczególnie istotne znaczenie dla gospodarki polskiej, ponieważ międzynarodowe uznanie polskich raportów z badań i certyfikatów służy usuwaniu barier technicznych w międzynarodowym obrocie towarów i usług, i w efekcie ułatwia dostęp do innych rynków. W obszarze współpracy międzynarodowej w dziedzinie akredytacji, badań i certyfikacji wzajemne uznawanie może odbywać się na trzech poziomach: wzajemne uznawanie akredytacji, wzajemne uznawanie certyfikatów oraz wzajemne uznawanie badań.
Podstawę dla wzajemnego uznawania stanowią umowy wielostronne i dwustronne o wzajemnym uznawaniu, oparte na międzynarodowych normach.
Jak przebiega współpraca Centrum z międzynarodowymi i europejskimi organizacjami zajmującymi się problematyką akredytacji?
W dziedzinie akredytacji działają dwie międzynarodowe organizacje. Są to: IAF – Międzynarodowe Forum Akredytacyjne oraz ILAC – Międzynarodowa Organizacja Współpracy w zakresie Akredytacji Laboratoriów. IAF skupia w swoich szeregach jednostki akredytujące, które prowadzą akredytację jednostek certyfikujących systemy jakości, wyroby, usługi i personel. Aktualnie 28 jednostek akredytujących podpisało Memorandum w sprawie Porozumienia IAF i uzyskało pełnoprawne członkostwo. Wśród nich jest również Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Siedem jednostek uzyskało status członka stowarzyszonego.
IAF współpracuje także z regionalnymi organizacjami, takimi jak: EA (Europejska Współpraca w dziedzinie Akredytacji), IAAC (Amerykańska Współpraca w dziedzinie Akredytacji), SARAC (Południowoafrykańska Regionalna Współpraca w dziedzinie Akredytacji), ILAC.
ILAC stanowi międzynarodowe forum, którego zamierzeniem jest osiągnięcie międzynarodowego porozumienia o uznawaniu wyników badań laboratoryjnych i wzorcowania, dostarczanie ogólnej informacji nt. akredytacji laboratoriów oraz ułatwienie rozwoju międzynarodowej współpracy w tym obszarze. Pierwsza Konferencja ILAC odbyła się w Kopenhadze w 1977 roku. W 1996 roku nazwa organizacji uległa zmianie i „Konferencja” przekształciła się we „Współpracę”.
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji uzyskało pełne członkostwo w ILAC z dniem 13 września 1996 roku i nasi przedstawiciele biorą aktywny udział w jej pracach.
IAF i ILAC postawiły sobie za zadanie pełnienie funkcji w zakresie koordynowania działalności organizacji regionalnych (np. EA, IAAC, SARAC, APLAC, PAC) oraz administrowanie wielostronnymi porozumieniami o wzajemnym uznawaniu akredytacji, które obejmowałyby regionalne wielostronne porozumienia o wzajemnym uznawaniu akredytacji.
W Europie sprawami akredytacji zajmuje się Europejska Współpraca w dziedzinie Akredytacji (EA). Organizacja ta powstała 27 listopada 1997 r. w wyniku połączenia Europejskiej Akredytacji Laboratoriów (EAL) i Europejskiej Akredytacji Jednostek Certyfikujących (EAC). Działalność EA jest realizowana poprzez komitety, wśród nich ds. porozumień wielostronnych, ds. technicznych i naukowych, ds. wytycznych publikacji i reklamy, ds. sektorowych, ds. kontaktów technicznych. W ramach EA funkcjonują dwa wielostronne porozumienia o wzajemnym uznawaniu akredytacji, oddzielnie dla laboratoriów i oddzielnie dla jednostek certyfikujących.
Warto podkreślić, że EA ściśle współpracuje z Komisją Europejską, realizując jej politykę. Jednocześnie służy pomocą ekspercką w zakresie akredytacji. Współpraca ta opiera się na podstawie Memorandum o porozumieniu między EA i Komisją Europejską zawartym w bieżącym roku.
PCBC jest członkiem obserwatorem EA. Dokonane na podstawie nowego statutu wewnętrzne rozdzielenie w Centrum funkcji akredytacji i certyfikacji, a także docelowe wyłonienie Rady ds. Akredytacji umożliwi uzyskanie pełnego członkostwa w EA, co pozwoli przystąpić PCBC do wielostronnych porozumień o wzajemnym uznawaniu systemów akredytacji. Centrum zawarło także porozumienie z Głównym Urzędem Miar w sprawie podejmowania wspólnych działań dla uzyskania pełnego członkostwa w EA.
Jaki jest zakres współpracy Centrum na arenie międzynarodowej z organizacjami zajmującymi się problematyką badań i certyfikacji wyrobów?
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji szeroko współpracuje również w zakresie dotyczącym wzajemnego uznawania raportów z badań i certyfikatów wyrobów, mając na względzie zasadę „jedno badanie – dostęp na każdy rynek”. Centrum jest członkiem Międzynarodowego Systemu Certyfikacji Wyrobów Elektrotechnicznych IECEE. Jest to system obejmujący wzajemne uznawanie certyfikatów na wyroby elektryczne i elektroniczne. Członkami tego systemu są wszystkie liczące się kraje Europy i świata.
W ramach systemu IECEE, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji wydaje certyfikaty CB na wyroby elektrotechniczne, uznawane przez kraje członkowskie i na zasadzie wzajemności uznaje certyfikaty wydane w tym systemie przez inne organizacje członkowskie. Dzięki temu polscy producenci – eksporterzy posiadający certyfikat CB wydany przez PCBC nie muszą ponosić kosztów badań swoich wyrobów w laboratoriach kraju importera.
W 1998 r. PCBC wystąpiło o członkostwo w CCA (Cenelec Certification Agreement) i na początku br. zostało poddane ocenie wykonanej przez auditorów CCA.
Porozumienie CCA zostało zawarte w związku z przyjęciem w 1973 r. przez Komisję Europejską dyrektywy niskonapięciowej, która ustanawiała prawną równoważność krajowych znaków certyfikacji wydanych w oparciu o normy zharmonizowane, przewidziane dla tej dyrektywy. Porozumienie umożliwia danemu przedsiębiorstwu uzyskanie znaku innego kraju bez przeprowadzania dodatkowych badań, na podstawie raportu z badań wydanego we własnym kraju.
Porozumienie CCA obejmuje urządzenia elektryczne gospodarstwa domowego, sprzęt elektroniczny i oświetleniowy i stanowi jedną z grup uzgodnieniowych Komitetu Sektorowego ELSECOM, wchodzącego w skład struktury Europejskiej Organizacji ds. Badań i Certyfikacji (EOTC).
Na posiedzeniu Komitetu Zarządzającego CCA w Dublinie we wrześniu bieżącego roku pełne członkostwo uzyskało Polskie Centrum Badań i Certyfikacji PCBC oraz dwie pozostałe jednostki polskie (OBR PREDOM i BBJ SEP), co umożliwi polskim producentom-eksporterom dostęp do rynków krajów Unii Europejskiej i krajów pozaeuropejskich będących członkami CCA (Kanada). Jednocześnie zapewni im to spełnienie wymagań określonych w dyrektywie „niskonapięciowej”, o ile badanie wykonane dla potrzeb CCA zostało wykonane w oparciu o normę zharmonizowaną przewidzianą w dyrektywie. Członkostwo w CCA powinno ułatwić polskim jednostkom uzyskanie statusu jednostek desygnowanych dla dyrektywy niskonapięciowej w obszarze regulowanym.
Zgodnie z wymaganiami zawartymi w art. 8 ustawy o badaniach i certyfikacji, Centrum honoruje certyfikaty wydawane przez organizacje, których jest członkiem (IECEE CB, CCA). Warto podkreślić, że w ciągu ostatnich sześciu lat, tj. od 1994 roku, blisko 60% wyrobów elektrotechnicznych certyfikowanych na znak bezpieczeństwa posiadało certyfikaty CCA lub IECEE (CB) i wszystkie te certyfikaty były uznawane.
Jaki jest zakres współpracy Centrum na arenie międzynarodowej z organizacjami zajmującymi się problematyką certyfikacji systemów zarządzania?
Duże znaczenie dla polskich i zagranicznych przedsiębiorstw działających na naszym rynku miało uzyskanie przez Biuro ds. Certyfikacji Systemów Zarządzania Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji pełnego członkostwa w IQNet (Międzynarodowej Sieci Certyfikacji), co stało się w 1997 r. Jest to organizacja skupiająca 29 wiodących jednostek certyfikujących systemy jakości z UE (po jednej z każdego kraju), a także spoza Europy, wśród nich jednostki certyfikujące z Japonii (JQA), Australii (QAS), Izraela (SII), Nowej Zelandii (SNZ), Brazylii (FCAV), Korei (KSA-QA), Singapuru (PSB), Kanady (QMI).
Członkostwo PCBC w IQNet to efekt uznania rangi wydawanych przez Biuro ds. Certyfikacji Systemów Zarządzania polskich certyfikatów systemów zarządzania oraz kompetencji naszego personelu działającego w tym obszarze. Nasz udział w pracach i członkostwo w IQNet oznaczają, że polskie certyfikaty systemów zarządzania wydane przez PCBC uznawane są na zasadzie wzajemności w krajach, z których jednostki certyfikujące systemy wchodzą w skład IQNet.
Warto zaznaczyć, że Biuro ds. Certyfikacji Systemów Zarządzania do dnia dzisiejszego wydało blisko 400 certyfikatów systemów zarządzania PCBC oraz międzynarodowych certyfikatów IQNet.
W pracach jakich innych międzynarodowych i europejskich organizacji zajmujących się problematyką akredytacji, badań i certyfikacji uczestniczy Centrum?
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji działa także w innych międzynarodowych i europejskich organizacjach zajmujących się problematyką akredytacji, badań i certyfikacji. Uczestniczymy jako pełnoprawny członek w pracach Europejskiej Organizacji Jakości (EOQ). Organizacja ta została założona w 1956 r. i skupia obecnie 31 członków – po jednej organizacji z każdego kraju. Jej celem jest uzyskanie poprawy w dziedzinie zarządzania jakością poprzez wymianę informacji i doświadczeń oraz rozwój teorii jakości mając na względzie wzmocnienie konkurencyjności europejskiego przemysłu. W ramach EOQ działa zharmonizowany program szkolenia i certyfikacji personelu jakości. Dzięki pozytywnej ocenie ekspertów EOQ, 13 listopada 1997 r. PCBC przystąpiło do ww. programu i zostało upoważnione do wydawania certyfikatów EOQ dla personelu jakości szkolonego przez Centrum. W ten sposób kwalifikacje przeszkolonych przez PCBC Europejskich Auditorów Jakości i Europejskich Menedżerów Jakości są uznawane przez kraje członkowskie EOQ, które przystąpiły do programu.
Promocji europejskiego przemysłu służy Europejska Fundacja Zarządzania Jakością (EFQM), której pełnoprawnym członkiem PCBC zostało w dniu 1 października 1996 r. EFQM opracowała model doskonalenia biznesu oraz administruje Europejską Nagrodą Jakości. Jej działalność służy promowaniu nowoczesnych metod zarządzania jakością, w tym TQM (kompleksowe zarządzanie jakością) oraz samooceny.
W ramach Europejskiej Platformy Jakości, Europejska Organizacji Jakości (EOQ) i Europejska Fundacja Zarządzania Jakością (EFQM) organizują pod patronatem Komisji Europejskiej corocznie od listopada 1995 r. EUROPEJSKI TYDZIEĄ JAKOŚCI, który w naszym kraju organizuje PCBC.
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji jest obecne w strukturach EOTC – Europejskiej Organizacji ds. Badań i Certyfikacji działającej w obszarze dobrowolnym. W strukturze tej organizacji działają Komitety Sektorowe i Grupy Uzgodnień. W ramach Grup Uzgodnień wydawane są certyfikaty wzajemnie uznawane przez członków. Komitety Sektorowe utrzymują dialog z podobnymi organizacjami w krajach i regionach spoza UE/EFTA, mając na względzie osiągnięcie koordynacji na poziomie międzynarodowym. W pracach CCA i ELSECOM wchodzących w skład EOTC uczestniczą przedstawiciele Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji.
Jakie są osiągnięcia Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji w zakresie zawierania i wprowadzania w życie umów dwustronnych i wielostronnych z zagranicznymi, krajowymi organizacjami działającymi w zakresie badań i certyfikacji?
Dla ułatwienia polskim i zagranicznym przedsiębiorstwom działającym na naszym rynku międzynarodową wymianę handlową, PCBC współpracuje z krajowymi organizacjami prowadzącymi podobną działalność. Na płaszczyźnie dwustronnej Centrum zawarło wiele umów o wzajemnym uznawaniu. Są to umowy międzynarodowe zawarte z: Komitetem Rosyjskiej Federacji ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji (Gosstandard Rosji) o wzajemnym uznawaniu raportów z badań, Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji Republiki Białorusi (Gosstandard Republiki Białorusi) o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów i znaków zgodności, Państwowym Zarządem Kontroli Towarów Eksportowanych i Importowanych Chińskiej Republiki Ludowej o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania badań, certyfikatów i znaków zgodności wyrobów, Urzędem Technicznej Normalizacji, Metrologii i Badań Państwowych Republiki Czeskiej o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania certyfikatów i wyników badań wyrobów, Państwowym Komitetem Ukrainy ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji o współpracy w dziedzinie wzajemnego uznawania wyników prac związanych z certyfikacją, Litewskim Departamentem Standaryzacji o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania raportów z badań, certyfikatów i znaków zgodności, Ministerstwem Gospodarki Republiki Słowackiej o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania certyfikatów i wyników badań wyrobów.
Centrum zawarło także porozumienia „branżowe” z konkretnymi zagranicznymi firmami certyfikującymi, dotyczące określonej grupy wyrobów: z Francuskim Stowarzyszeniem Stacji Badawczych Urządzeń Elektrycznych ASEFA, dotyczące wzajemnego uznawania certyfikatów zgodności i raportów z badań, Testing and Certification Organization Europe TCOE przy udziale Hewlett-Packard o uznawaniu wyników badań kompatybilności ektromagnetycznej urządzeń techniki informatycznej, Instytutem Badań i Certyfikacji VDE – Niemcy o współpracy w zakresie uznawania i wymiany wyników badań wyrobów elektrotechnicznych, Mertcontrol Quality Control Co. Ltd. – Węgry o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania raportów z badań wyrobów (zabawki dla niemowląt, wózki dziecięce, proszki do prania, środki do mycia naczyń), SEMKO AB – Szwecja dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, NEMKO – Norwegia dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, EZU (Czechy) – SIQ (Słowenia) – MEEI (Węgry) – PCBC – BBJ-SEP w sprawie współpracy w dziedzinie badań, certyfikacji i inspekcji wyrobów elektrycznych, Italian Institute for the Quality Mark (IMQ) dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, TÜV Rheinland Product Safety GmbH (TRPS) – Niemcy dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, ANO NTCSE „ISEP” i ZAO NTC „SEAK-NIAI” – Rosja dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych, Centrum Certyfikacji Wyrobów Elektrotechnicznych EGSC – Litwa dotyczące współpracy w zakresie certyfikacji wyrobów elektrotechnicznych. Prowadzimy także rozmowy z innymi zagranicznymi firmami certyfikującymi o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów i znaków zgodności.
Jakie zmiany zostały dokonane w ostatniej nowelizacji ustawy o badaniach i certyfikacji? Czy zostały w niej uwzględnione nowe rozwiązania zgodne z europejskim systemem oceny zgodności?
Nowelizacja ustawy o badaniach i certyfikacji, obowiązująca od 10 września br., jest krokiem w kierunku harmonizacji przepisów prawa w zakresie oceny zgodności na okres przejściowy do czasu wejścia w życie nowej ustawy o ocenie zgodności. Była także konieczna ze względu na wejście w życie Konstytucji RP. W oparciu o znowelizowaną ustawę będzie możliwe skrócenie wykazu wyrobów podlegających obowiązkowej certyfikacji oraz wprowadzenie zasady uznawania deklaracji producentów dla wyrobów pochodzących z krajów, z którymi Polska podpisała stosowne porozumienia. Ponadto w obszarze akredytacji wprowadzono możliwość akredytacji jednostek kontrolujących.
Panie dyrektorze, jaka jest aktualna sytuacja Polski w zakresie wprowadzania do krajowego systemu oceny zgodności wymagań europejskiego systemu oceny zgodności?
Szczególnie ważnym i pilnym zadaniem jest wdrożenie w naszym kraju systemu regulowanej (obowiązkowej) oceny zgodności, który wynika z wymagań dyrektyw Wspólnoty Europejskiej. Wdrożenie obszaru obowiązkowego, wynikającego z dyrektyw nowego podejścia, wymaga podjęcia wielu działań, takich jak wprowadzenie dyrektyw do prawa polskiego i wdrożenie odpowiednich norm europejskich (zharmonizowanych) oraz uzyskanie, w okresie przejściowym, w oparciu o Europejskie Porozumienie w Sprawie Oceny Zgodności, zgody Komisji Unii Europejskiej na zgłaszanie polskich jednostek notyfikowanych. Doskonalenia wymaga także obszar dobrowolnej certyfikacji, funkcjonujący obecnie w kraju. Ustawa wprowadzająca w Polsce system oceny zgodności w pełni zgodny z wymaganiami stosowanymi w krajach Unii Europejskiej powinna całościowo regulować zasady funkcjonowania obszaru dobrowolnego i obowiązkowego (regulowanego), w tym zagadnienia akredytacji, notyfikacji, certyfikacji i badań. Aktualnie prowadzone są na forum komisji sejmowej prace nad ustawą o systemie oceny zgodności.
Czy mógłbym prosić pana dyrektora o podsumowanie naszej rozmowy.
Na zakończenie naszej rozmowy chciałbym podkreślić, że kluczową sprawą dla polskiego przemysłu i całej polskiej gospodarki jest dostosowanie krajowego systemu oceny zgodności do wymagań unijnych, tak aby proces ten zakończyć do dnia 1 stycznia 2003 r., to jest terminu gotowości Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej. Pierwszoplanowym zadaniem jest wdrożenie dyrektyw do prawa polskiego, uzyskanie desygnacji polskich jednostek działających w obszarze akredytacji, badań i certyfikacji i dostosowanie ich struktury do wymagań unijnych. Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Marek Arciszewski