Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
23 czerwca 2009 r.
Energia w dobrych rękach
Wypowiedź Stefanii Kasprzyk,
Prezesa Zarządu PSE – Operator S.A.
PSE Operator jako operator systemu przesyłowego w Polsce odgrywa ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Z formalnego punktu widzenia odpowiada on za bieżące bezpieczeństwo pracy krajowego systemu elektroenergetycznego oraz za tzw. wystarczalność krajowej sieci przesyłowej. Nie ponosi natomiast odpowiedzialności za stan zasobów wytwórczych, które mają decydujące znaczenie dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Zgodnie z dominującym ciągle przekonaniem, właściwy stan zasobów wytwórczych powinien wynikać z działania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej.
Podstawowym wyzwaniem, przed którym stoi PSE Operator, jest zapewnienie niezawodnego funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), w warunkach gdy kluczowe decyzje w tym zakresie, dotyczące wielkości, lokalizacji oraz typu źródeł wytwórczych, są podejmowane przez podmioty działające niezależnie na rynku energii elektrycznej. Potencjalne źródła problemów to: niewystarczające tempo przyrostu nowych zdolności wytwórczych w stosunku do tempa wzrostu zapotrzebowania, trudności w integracji rozwoju sektora wytwarzania i rozwoju sieci przesyłowej, dynamiczny rozwój energetyki wiatrowej przy zachowaniu dużego udziału produkcji energii elektrycznej na bazie paliw stałych.
Zdaniem coraz większego grona ekspertów, sygnały cenowe pochodzące z rynku energii elektrycznej nie są wystarczającą podstawą do podejmowania racjonalnych decyzji odnośnie realizacji inwestycji w sektorze wytwarzania. Paradoksalnie można stwierdzić, że im wyższy poziom konkurencji, tym większym ryzykiem są obarczone działania w tym zakresie. Podstawowa trudność wynika z faktu, że kształtowane na rynku ceny energii elektrycznej charakteryzują się dużą, trudną do przewidzenia zmiennością zarówno w krótkim, jak i długim horyzoncie czasu. Ponadto wynikający z deficytu wzrost cen pojawia się zazwyczaj zbyt późno w stosunku do czasu wymaganego na budowę nowych elektrowni. Szczególnie dobitnie pokazuje to doświadczenie ostatnich miesięcy, kiedy w związku z trwającym kryzysem gospodarczym zanotowano ok. 20-proc. spadek cen energii elektrycznej. Potencjalni inwestorzy mają poważne trudności w opracowaniu wiarygodnego biznesplanu i uzyskaniu dostępu do kredytów. Tymczasem, w odróżnieniu od wysoko rozwiniętych krajów, gdzie praktycznie występuje już efekt nasycenia, Polskę czeka jeszcze długi okres stosunkowo szybkiego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną.
Należy poważnie rozważyć wdrożenie dodatkowych mechanizmów wsparcia procesów inwestycyjnych w źródła wytwórcze, w szczególności celowość uruchomienia w Polsce centralnie administrowanego rynku zdolności wytwórczych jako segmentu uzupełniającego istniejący rynek energii elektrycznej.
Rozwiązanie takie jest stosowane w systemach elektroenergetycznych USA i zapewnia stabilne warunki inwestowania zarówno w nowe, jak i istniejące źródła wytwórcze.
Decyzje lokalizacyjne dotyczące nowych elektrowni zapadają głównie na podstawie analizy kosztów produkcji energii elektrycznej loco elektrownia. Podstawowe znaczenie ma tu koszt transportu paliwa oraz naturalne warunki środowiskowe. Tymczasem na łączne koszty ponoszone przez końcowych odbiorców duży wpływ może mieć koszt budowy linii przesyłowych, niezbędnych do dostarczenia energii elektrycznej. Istotne znaczenie ma także fakt, że średni czas budowy nowej linii przesyłowej jest obecnie znacznie dłuższy od czasu budowy elektrowni. Wynika to przede wszystkim ze skomplikowanych i czasochłonnych procedur uzyskiwania zgód właścicieli terenów, przez które planuje się budowę tych linii. Przy pojawiających się z niewielkim wyprzedzeniem czasowym i do tego mało wiarygodnych informacjach o planowanej budowie konkretnych elektrowni, PSE Operator nie jest w stanie zbudować we właściwym czasie nowych połączeń sieciowych, które są niezbędne dla efektywnej pracy tych elektrowni w krajowym systemie elektroenergetycznym.
Należy podjąć prace nad wdrożeniem skutecznych rozwiązań rynkowych zapewniających skoordynowany rozwój źródeł wytwórczych i sieci przesyłowych.
Oczekiwany efekt można osiągnąć poprzez wdrożenie adekwatnych metod rozliczania kosztów korzystania z systemu elektroenergetycznego, np. poprzez wprowadzenie zróżnicowanych, w zależności od lokalizacji, opłat za korzystanie przez wytwórców z usługi przesyłania energii elektrycznej. Niezbędne jest też radykalne skrócenie cyklu budowy obiektów sieciowych poprzez uproszczenie pozyskiwania „prawa drogi”.
Obowiązujące regulacje prawne w zakresie wspomagania rozwoju energetyki wiatrowej nie dają oczekiwanych efektów, a co gorsze tworzą wiele poważnych zagrożeń na przyszłość. Mimo wydania warunków przyłączenia na ok. 11 000 MW mocy w źródłach wiatrowych zostało uruchomionych zaledwie ok. 500 MW. Te same regulacje prawne w warunkach znacznego wzrostu cen uprawnień do emisji CO2 mogą jednak wywołać niekontrolowany rozwój generacji wiatrowej, do poziomu nieakceptowanego ze względu na bezpieczeństwo pracy KSE. W aktualnej strukturze wytwarzania energii elektrycznej w Polsce dominują elektrownie cieplne opalane węglem kamiennym i brunatnych. Zastosowana technologia powoduje, że ich praca jest mało elastyczna (długi czas uruchamiania i stosunkowo mały zakres dopuszczalnej zmiany obciążenia) co powoduje, że ich możliwości dostosowywania się do potrzeb wynikających ze znacznych i stosunkowo szybkich zmian produkcji energii elektrycznej przez energetykę wiatrową są bardzo ograniczone. Z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy KSE można mówić o występowaniu górnego pułapu udziału elektrowni wiatrowych w sumarycznej mocy osiągalnej krajowych źródeł wytwórczych. Pułap ten może być zwiększony jedynie poprzez budowę dodatkowych źródeł wytwórczych o dużej elastyczności pracy (np. elektrowni gazowych) lub rozwój technologii magazynowania energii.
Należy zrewidować aktualny stan regulacji prawnych dotyczących wspomagania rozwoju energetyki wiatrowej. Dobre regulacje powinny z jednej strony zapewniać opłacalność budowy farm wiatrowych o właściwie dobranej lokalizacji, a z drugiej strony optymalną skalę rozwoju tego typu źródeł. Należy także zagwarantować prawo operatora systemu przesyłowego do wprowadzania, w uzasadnionych technicznie przypadkach, okresowych ograniczeń w produkcji energii elektrycznej przez te źródła.
Rozwiązanie przedstawionych problemów będzie mieć kluczowe znaczenie dla zapewnienia długookresowego bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, spełnienia oczekiwań w zakresie racjonalizacji kosztów ponoszonych przez odbiorców oraz wypełnienia celów w zakresie ochrony środowiska naturalnego. PSE Operator jest gotów do udziału w merytorycznej dyskusji.