Możliwości włączenia przedsiębiorstw energetycznych regionu w rozwój usług dodanych według programów e-Europe i e-Polska – GEOLAND Consulting International Sp. z o.o.

Energia XXXVI
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 216 (6596) 16 września 2003 r.

Możliwości włączenia przedsiębiorstw energetycznych regionu w rozwój usług dodanych według programów e-Europe i e-Polska

Jerzy Bolikowski – Uniwersytet Zielonogórski

W „Strategii rozwoju województwa lubuskiego” sformułowano cztery najważniejsze wyzwania rozwojowe stojące przed regionem w perspektywie najbliższych kilku lat. Są to:

zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu,
podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa i zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki i gospodarki,
rozwój przedsiębiorczości,
efektywne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego.

Analiza głównych celów określonych w programie Unii Europejskiej „e-Europe – An Information Society for All” wskazuje, że realizacja strategii rozwoju naszego województwa jest ściśle związana z realizacją programu Społeczeństwo Informacyjne. Można nawet powiedzieć, że budowa społeczeństwa informacyjnego jest warunkiem niezbędnym do realizacji strategicznych celów województwa.

Zmiany, jakie niesie ze sobą powstanie Społeczeństwa Informacyjnego są najbardziej znaczące i najgłębsze od czasów rewolucji przemysłowej w XIX wieku. Unia Europejska uważa tę transformację zarówno za jedno z największych wyzwań ekonomicznych i społecznych stojących obecnie przed Europą, jak i wielką szansę rozwoju konkurencyjności, wzrostu zatrudnienia i spójności społecznej. O wielkiej wadze, jaką przywiązuje UE do rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, świadczy fakt utworzenia w tym celu Dyrekcji Generalnej w Komisji Europejskiej (DG Information Society).

Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw społeczeństwa informacyjnego w Polsce stwierdza między innymi, że nowoczesne technologie, usługi i zastosowania usług telekomunikacyjnych, teleinformatycznych i multimedialnych mogą być katalizatorem rozwoju gospodarczego, zwiększać konkurencyjność gospodarki, tworzyć nowe miejsca pracy, sprzyjać rozwojowi demokracji, regionów, wspomagać nauczanie, ochronę zdrowia, dostęp do dóbr kultury.

W czerwcu 2000 roku. podczas IV Konferencji „Miasta w Internecie” zawarto Samorządowy pakt na rzecz społeczeństwa informacyjnego. Sygnatariusze między innymi zadeklarowali wspólne określanie potrzeb stosowania technologii komunikacji i informacji do przyspieszania rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie lokalnym i regionalnym.

Wejście do Unii Europejskiej jeszcze mocniej niż dotychczas zwiąże nasz kraj z główną platformą rozwoju, za jaką w tej strukturze uznana jest idea społeczeństwa informacyjnego. Perspektywiczne plany rozwoju regionu muszą zatem uwzględniać założenia tej idei, która osiągnęła punkt krytyczny w procesie swojego rozwoju, również w Polsce.

W programie budowy społeczeństwa informacyjnego bardzo mocno akcentowana jest rola małych i średnich przedsiębiorstw oraz społeczności lokalnych. Panuje wręcz przekonanie, że tylko oddolne inicjatywy, w odpowiedni sposób stymulowane i wspierane przez władze centralne dają duże prawdopodobieństwo autentycznego, zgodnego z założeniami wdrożenia programu e-Polska. W dokumencie Komitetu Badań Naukowych i Ministerstwa Łączności zapisano: „Społeczeństwo informacyjne zostanie w Polsce ukształtowane siłami rynkowymi z udziałem mechanizmów społecznych. Głównymi podmiotami zyskującymi na jego krystalizacji, a jednocześnie stymulującymi jego rozwój będą, podobnie jak w krajach Unii Europejskiej, małe i średnie przedsiębiorstwa.”

Miejsce i rola przedsiębiorstw energetycznych

W analizie SWOT (Strenghts – Weaknesses – Opportunities – Threats, czyli: Siły – Słabości – Szanse – Zagrożenia) wśród mocnych stron regionu lubuskiego najsilniej akcentowana jest energetyka. Wymienia się tam możliwość dużych dostaw gazu ze złóż lokalnych oraz rurociągów tranzytowych, istnienie programu rozbudowy i budowy źródeł energii elektrycznej i cieplnej produkujących w skojarzeniu, realizację budowy i modernizacji elektrowni wodnych oraz duże zainteresowanie firm działalnością i inwestowaniem w energetyce.

Wyróżniona pozycja energetyki wskazuje, że z sektorem tym wiązane są duże oczekiwania odnośnie realizacji programu rozwoju województwa.

Z drugiej strony współczesne przedsiębiorstwa, w tym również energetyczne muszą w swoich strategicznych planach rozwojowych uwzględniać zmiany, które zaszły i dalej zachodzą w ich otoczeniu. Rosnące i zmieniające się potrzeby odbiorców wyrobów i usług w warunkach nowych możliwości technologicznych rodzą nową strategię funkcjonowania przedsiębiorstwa opartą na działalności innowacyjnej. Innowacja ma na celu generowanie odpowiednich korzyści dla klientów, ale także i dla przedsiębiorstw, firm oraz całego społeczeństwa. Łączenie interesu własnego przedsiębiorstw z potrzebami otoczenia wymaga jakościowo nowych metod zarządzania: opartych na wiedzy, zwłaszcza o aktualnych i przyszłych potrzebach i uwarunkowaniach życia użytkowników ich wytworów. Bezpieczny rozwój przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywie, przy uwzględnieniu szybko postępującej globalizacji i ostrej walce konkurencyjnej mogą zapewnić „nie niższe koszty, ale bardziej innowacyjne strategie tworzenia i przechwytywania wartości, nowe modele biznesu, śmiałe eksperymenty, których tworzywem jest inwencja, wiedza i przedsiębiorczość”.

W pracach nad budowaniem strategii rozwoju przedsiębiorstwa bardzo istotne staje się rozpoznanie współczesnych tendencji i mechanizmów rozwoju Dla przedsiębiorstw energetycznych strategiczną drogą rozwojową może być rozszerzenie zakresu tradycyjnych usług o nowe, oparte na wiedzy i nowoczesnych technologiach teleinformatycznych usługi dodane wynikające z aktualnych i przewidywanych potrzeb społeczeństwa lokalnego. W Narodowym Planie Rozwoju Polski zapisano: „Firmy polskie muszą też dostosować swe struktury do europejskich standardów i nie ograniczać się wyłącznie do dostaw energii. Powinny one w przyszłości zapewnić kompleksową obsługę mieszkańców, poczynając od dostaw różnych form energii, a kończąc na odbiorze śmieci. W zachodnich opracowaniach dotyczących sektorów dostaw energii, ciepła, wody w naszej części Europy, a zwłaszcza w Polsce, na Węgrzech i w Czechach, przewiduje się gwałtowne łączenie firm, które powinno zakończyć się w okresie 2004-2006. Działania te, przynoszące z reguły lepszą jakość usług, wymusi zagraniczna konkurencja (firmy typu „multiutility” – obsługujące kompleksowo mieszkania i domy) i wejście tych krajów do Unii Europejskiej.”

Koncepcja tworzenia przedsiębiorstw multienergetycznych i infrastrukturalnych ma także uzasadnienie w doświadczeniach i trendach światowych. W USA w połowie lat dziewięćdziesiątych pojawiła się, w związku z reformami w elektroenergetyce, nowa generacja przedsiębiorstw, zwanych ESCO (Energy Services Company), które były sposobem ekspansji na nowe obszary ogólnych usług energetycznych. Pięć lat później w Wielkiej Brytanii pojawia się jeszcze nowsza generacja przedsiębiorstw, mianowicie przedsiębiorstwa HSCO (Home Services Company), których domeną są nowoczesne, zintegrowane usługi dla domów/mieszkań (usługi energetyczne, inne usługi infrastrukturalne związane z zasilaniem w wodę, kanalizację, odbiorem śmieci itp., usługi telekomunikacyjne, internetowe i multimedialne, usługi z zakresu bezpieczeństwa takie jak monitoring antywłamaniowy i przeciwpożarowy oraz zdalne diagnozy lekarskie dla mieszkańców).

W Polsce opracowane zostały zasady i określone warunki powstawania przedsiębiorstw multienergetycznych, a także znane są próby ich tworzenia. Jest wielce prawdopodobne, że przedsiębiorstwa multienergetyczne szybko będą się przekształcać w przedsiębiorstwa infrastrukturalne, które mogą się stać jedną z ważnych sił sprawczych rozwoju regionu. Z drugiej strony społeczności lokalne, będące obszarem działalności przedsiębiorstw infrastrukturalnych, stanowią perspektywiczny i stabilny rynek dla różnorodnych usług.

Wybrane obszary aktywności przedsiębiorstwa infrastrukturalnego.

Przedsiębiorstwo infrastrukturalne, do wykonywania swych zadań musi utworzyć odpowiednią bazę teleinformatyczną. Współczesne systemy teleinformatyczne umożliwiają świadczenie wielu różnorodnych usług, które mogą być stymulatorem szybkiego rozwoju społeczności lokalnych, w szczególności na obszarach słabo zurbanizowanych i obszarach wiejskich w takich dziedzinach jak: sprawny dostęp do informacji niezbędnych dla efektywniejszego prowadzenia działalności gospodarczej, ułatwianie kontaktów z administracją, organizowanie sprawnej opieki zdrowotnej i socjalnej, zwiększanie możliwości edukacyjnych i szkoleniowych oraz doradztwa, podejmowania inicjatyw kulturalnych, organizacji rozrywki i odpoczynku, lokalnej integracji, a także promocji regionu.

Internet – technologia PLC. Pierwszoplanowym zadanie w programie Społeczeństwo Informacyjne jest upowszechnienie szybkiego i taniego dostępu do internetu. Pomimo dynamicznego rozwoju globalnej sieci komputerowej istnieje problem „ostatniego kilometra, szczególnie na obszarach wiejskich, co praktycznie uniemożliwia pełną realizację programu e-Polska, a co za tym idzie strategii rozwoju województwa. Do czasu pełnej telefonizacji wszystkich gospodarstw domowych w Polsce rozwiązaniem może być wykorzystanie technologii PLC Power Line Communication -komunikacji za pośrednictwem linii energetycznych.

Technologia PLC stwarza ponadto nowe możliwości dla przedsiębiorstw energetycznych, multienergetycznych i infrastrukturalnych w zakresie gromadzenia danych o użytkownikach oraz zaoferowania im usług dodanych. Można tu wymienić, dla przykładu, realizowane już na świecie lub będące w fazie testów usługi takie jak: automatyczne odczytywanie liczników oraz możliwości sterowania poborem energii, ochrona budynku i mieszkania, monitorowanie i sterowanie poszczególnych odbiorników energii, a także cała gama usług multimedialnych. Możliwość ściślejszej więzi z klientem pozwala lepiej ocenić jego rzeczywiste potrzeby i realizować zindywidualizowane funkcje doradcze.

Inteligentny budynek. „Inteligentnym” określa się budynek zapewniający możliwie niskie koszty eksploatacji przy zapewnieniu maksymalnego komfortu i bezpieczeństwa użytkowników. Jest elastyczny pod względem zmiany przeznaczenia i możliwości modernizacji, łatwo jest nim zarządzać i nadzorować pracę wszystkich systemów. Większość procesów odbywa się w sposób automatyczny. Poszczególne systemy występujące w takim budynku współpracują ze sobą. Z technicznego punktu widzenia, inteligentny budynek to taki obiekt, w którym wszystkie podsystemy współdziałają ze sobą tworząc przyjazne dla człowieka środowisko, a ponadto posiadają zdolność automatycznego reagowania na wszelkiego rodzaju zagrożenia, czy też zmiany warunków pracy, przy minimalnej ingerencji człowieka i relatywnie niskich kosztach. Podstawową cechą nowoczesnego budynku jest jego zdolność do adaptacji nowych rozwiązań technicznych bez konieczności reorganizacji i zmiany struktur w nim działających, przy jednoczesnej minimalizacji kosztów tego typu operacji.

Idea inteligentnego budownictwa wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, ale szybko rozprzestrzeniła się na całym świecie, w tym również i w Polsce. Jest to ogromny rynek obejmujący zarówno wielkich inwestorów jak i niezbyt zamożnych obywateli. W zależności od potrzeb i aktualnych możliwości finansowych można realizować usługi „inteligentnego domu” w pełnym lub bardzo ograniczonym zakresie, w wielu etapach.

Inteligentny transport. Postęp cywilizacyjny przejawiający się między innymi wzrostem liczby różnego rodzaju pojazdów jest źródłem poważnych i systematycznie narastających problemów takich jak duża mobilność mieszkańców i kongestia (potocznie: „korki”, zatłoczenie) utrudniająca dostęp do punktów węzłowych sieci komunikacyjnej. Wpływa to niekorzystnie na rozwój ekonomiczny miast i realizację celów podmiotów gospodarczych. Powoduje także niekorzystne skutki społeczne i ekologiczne w postaci frustracji i poczucia dyskomfortu mieszkańców oraz zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Stosowanie rozwiązań teleinformatycznych w zarządzaniu systemami transportowymi daje możliwość efektywnego rozwiązywania takich problemów. Celem stosowania teleinformatyki w logistyce miejskiej jest optymalizacja dostępu do węzłów logistycznych, infrastruktury liniowej i jednocześnie redukcja niekorzystnego wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze. Technologie teleinformatyczne wykorzystywane w logistyce miejskiej to: internet, sieci komórkowe (GSM), urządzenia do monitorowania ruchu (sensory, detektory, sterowniki, wideodetektory), urządzenia nadzoru telewizyjnego (kamery nadzorujące), urządzenia i systemy monitorowania i pomiaru pogody, zmienne tablice świetlne, systemy nawigacji satelitarnej (GPS), systemy łączności radiowej (DAB, RDS-TMC), geograficzne bazy danych (GIS), bazy danych drogowych, karty elektroniczne. Technologie te znajdują zastosowanie w takich aspektach zarządzania miejskimi systemami transportowymi jak zarządzanie ruchem miejskim, zarządzanie transportem publicznym, zarządzanie wypadkami, udostępnianie informacji drogowych podróżnym, zarządzanie systemami opłat drogowych i za korzystanie z usług transportowych.

Inteligentne systemy transportowe znajdują zastosowanie w sytuacjach, gdy:

dostęp do danych obszarów miasta jest utrudniony, bądź niemożliwy ze względu na wysoki poziom kongestii – prowadzi to do zahamowania inwestycji, aktywności podmiotów gospodarczych, mobilności mieszkańców, czyli ograniczenia rozwoju obszaru,
konieczna jest ochrona historycznej części miasta lub obszarów mieszkalnych przed zanieczyszczeniami powietrza i hałasem,
zrównoważony rozwój transportu publicznego i prywatnego staje się warunkiem dalszego rozwoju miasta.

Działanie inteligentnych systemów transportowych polega na zbieraniu, analizowaniu i przetwarzaniu informacji o sytuacji na badanym odcinku drogi, przeanalizowaniu jej, przesłania wyników analizy do właściwego odbiorcy i ewentualnie automatycznego podjęcia decyzji o zastosowani określonych środków (np. zmiana treści tablic informacyjnych). Informacje te przekazywane są w czasie rzeczywistym do centrali systemu za pośrednictwem sieci internet lub systemu GSM. Informacje zbierane i przetwarzane w centrali są przekazywane finalnym odbiorcom. Odbiorcami tymi są użytkownicy infrastruktury, władze lokalne, służby kontroli ruchu drogowego, policja.

Telepraca. Obecnie praca często wiąże się z przetwarzaniem informacji. Ponad 50% współczesnych zawodów bezpośrednio dotyczy szeroko pojętego zarządzania informacją; 80% nowych zawodów zostało utworzonych przez małą przedsiębiorczość w usługach i sektorze informatycznym. Dzięki infrastrukturze teleinformatycznej (telefonia komórkowa i stacjonarna, fax, wideo-konferencje, usługi cyfrowe) telepraca – praca na odległość – stała się dla wielu ludzi rzeczywistością. Tego typu rozwiązanie możliwe jest w większości przypadków dla pracowników stale podróżujących, którzy kontaktują się z biurem jedynie po to, by otrzymać z niego jakieś informacje i przekazać informacje zebrane w terenie. Dotyczy to na równi przewoźników, sprzedawców, dziennikarzy, lekarzy domowych itp. Rozwiązanie takie może otworzyć nowe możliwości zatrudnienia matkom wychowującym dzieci oraz osobom niepełnosprawnym. Należy tu zauważyć, że przyczynia się ono również do zmniejszenia ruchu ulicznego, a tym samym do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Pozwala także na ograniczenie potrzebnej przestrzeni biurowej.

Według Raportu Unii Europejskiej z 1999 r. ponad 9 milionów Europejczyków pracowało w systemie telepracy (1997 r. – 1,5 – 2 mln; 1998 r. – 4,6 mln); Najbardziej zaawansowane w tej dziedzinie są: Dania (9,7% wszystkich zatrudnionych), Holandia (9,1%) i Finlandia (6,3%) (27). We wszystkich krajach Unii z roku na rok rośnie zainteresowanie tą formą pracy, zwłaszcza ze strony firm, które robią wiele sprawozdań, raportów, tłumaczeń itp. Również ta forma pracy staje się coraz bardziej popularniejsza wśród osób wykonujących wolne zawody. Telepraca jest uznawana jako jeden z głównych czynników umacniających gospodarkę. W Polsce ta forma organizacji pracy jest jeszcze niedoceniana przez większość firm.

Telemedycyna. Telemedycyna jest zespołem działań realizujących badanie, monitorowanie i zarządzanie pacjentami oraz edukację pacjentów i personelu przy użyciu systemów oferujących szybki dostęp do wiedzy ekspertów (konsultantów) oraz dostęp do informacji o pacjencie. System teleinformatyczny daje korzyści we wszystkich obszarach obsługi pacjenta – pogotowie, leczenie szpitalne, opieka poszpitalna, długoterminowe analizy tendencji. Głównym założeniem telemedycyny jest wyeliminowanie zbędnego przemieszczania się pacjentów i specjalistów oraz zapewnienie równego dostępu do opieki medycznej wszystkim pacjentom. W Stanach Zjednoczonych, gdzie telemedycyna jest najbardziej rozwinięta, szacuje się, że około 40% porad składa się z prostej wymiany informacji między pacjentem a lekarzem i nie zawsze wymaga badania. Wobec powyższych danych zdecydowano wiosną 1995 roku o wprowadzeniu telemedycyny do domu. Wymiernym efektem było skrócenie czasu „wizyty” o około 60% bez zmniejszenia satysfakcji pacjentów.

Warto zauważyć, że w chwili obecnej istnieje bardzo bogata oferta domowych urządzeń dla zdalnej diagnostyki i całych systemów opieki domowej. Są to na przykład system Healthman (firmy Siemens) do zapisywania w domu i wstępnego analizowania informacji o stanie zdrowia ze wstępnymi diagnozami i zaleceniami, Medicate – system wykorzystujący technologię internetową dla monitorowania cierpiących na astmę w domu, przenośne stanowisko telemedyczne umożliwiające lekarzowi przeprowadzenie kompleksowych badań od ginekologicznych po kardiologiczne i przesłanie tych wyników specjalistom, zestaw firmy Matsushita umożliwiający zdalne monitorowanie parametrów biologicznych pacjenta: tętna, pracy serca, ciśnienia krwi, poziomu cukru, wyglądu i ciśnienia w gałce ocznej, temperatury, itp.

Poprawa poziomu opieki medycznej jest wysoko usytuowana w strategii rozwoju województwa. Jednak realizacja programu, oprócz nakładów finansowych wymaga także wsparcia organizacyjnego i koncepcyjnego. Wydaje się, że przedsiębiorstwo infrastrukturalne może w tej niezwykle ważnej dla mieszkańców sferze skutecznie współdziałać z władzami.

Teleedukacja. Poziom wykształcenia mieszkańców regionu będzie miał decydujący wpływ na rozwój gospodarki, usług oraz kultury. Panuje powszechne przekonanie, że gospodarka przyszłości, to gospodarka oparta na wiedzy. Rozwój zdolności adaptacyjnych mieszkańców do zmian społecznych i gospodarczych wymaga kształcenia ustawicznego umożliwiającego podnoszenie posiadanych kwalifikacji oraz reorientację zawodową mieszkańców. Działania te przyczynią się do ograniczenia negatywnych skutków procesów restrukturyzacji gospodarki. Oprócz rozwoju i modernizacji tradycyjnego sposobu kształcenia już teraz należy zwrócić uwagę na nowe możliwości jakie w dziedzinie zdalnej edukacji dają współczesne technologie teleinformatyczne.

Mechanizmy teleedukacji winne być wbudowane do lokalnego systemu kształcenia, tak aby istniała możliwość uczenia się przez całe życie, a przez to stwarzały możliwość odświeżania, poszerzania i aktualizacji wiedzy, zmiany specjalizacji i przekwalifikowania się.

Sieć teleinformatyczna przedsiębiorstwa infrastrukturalnego oraz wyspecjalizowany, niezbyt liczny ale kompetentny zespół doradczy mogą stanowić wystarczającą bazę do realizacji zdalnej formy kształcenia ustawicznego na różnych poziomach.

Zakończenie

Skuteczna realizacja strategicznych celów województwa lubuskiego wymaga ścisłego współdziałania władz ze wszystkimi podmiotami tworzącymi społeczność regionu. Szczególna rola przypada tym placówkom, które dysponują dużym potencjałem organizacyjnym i intelektualnym. Do takich należą w naszym województwie, między innymi, przedsiębiorstwa energetyczne. Szybko postępująca informatyzacja i związana z nią globalizacja tworzą nowe obszary, a przede wszystkim nowe formy szeroko pojętej aktywności gospodarczej. Jedną z takich form dla zakładów energetycznych może być przedsiębiorstwo multienergetyczne stopniowo przekształcane w przedsiębiorstwo infrastrukturalne. Rodzaj i zakres oferowanych przez takie przedsiębiorstwo usług może być bardzo szeroki. Może rodzić się pytanie, czy przedsiębiorstwo energetyczne powinno być zainteresowane rozszerzaniem swojej działalności na tak obszerne i odległe obszary. Można na to odpowiedzieć pytaniem: „a dla czego nie?” skoro jest jednym z najlepiej do tego przygotowanym podmiotem, szczególnie w gminach, a więc tam gdzie szybki postęp gospodarczy i cywilizacyjny jest najbardziej potrzebny. n