Ochrona Środowiska XVIII
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 268 (6648) 18 listopada 2003 r.

Program Czystszej Produkcji w Polsce

W przepisach prawnych dotyczących ochrony środowiska zarówno w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, jak i w „Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” z grudnia 2002 r., została podkreślona konieczność stosowania prewencyjnych metod ochrony środowiska. Działania takie wymuszane są również ustalanymi wartościami progów emisji szkodliwych substancji do powietrza, stężeń szkodliwych substancji odprowadzanych w ściekach do wód powierzchniowych, zmniejszającą się ilością miejsca na składowanie odpadów przemysłowych i komunalnych. Ponadto, na poziomie lokalnym, zaleca się opracowywanie programów ochrony środowiska w sposób systemowy.

W naszym kraju wciąż dominującymi strategiami ochrony środowiska są: strategia rozcieńczania i strategia filtrowania, czyli tzw. strategie końca rury, sprowadzające się głównie do budowy oczyszczalni ścieków, elektrofiltrów, systemów odsiarczania spalin, spalarni odpadów itp. Jednakże wytworzone odpady nie znikają. Co najwyżej zmieniają swoją postać, są przemieszczane z miejsca na miejsce, składowane lub ulegają rozproszeniu. Ponadto, stosowanie wymienionych strategii ochrony środowiska jest bardzo kosztowne i ma negatywny wpływ na efekty ekonomiczne każdej organizacji. Dlatego też tak ważne jest stosowanie w ochronie środowiska metod prewencyjnych, zmierzających do zapobiegania powstawaniu odpadów „u źródła”. Przynoszą one, oprócz ewidentnych efektów ekologicznych, realny zysk finansowy. Czystsza Produkcja funkcjonować może jako skuteczna prewencyjna strategia ochrony środowiska, realizowana przez wdrażanie tzw. Technik Minimalizacji Odpadów. Może stać się również niesformalizowanym systemem zarządzania środowiskowego dzięki wdrożeniu Procedury Minimalizacji Odpadów.

Efekty Programu Czystszej Produkcji w Polsce w latach 2001-2002

Od września 2001 r. do sierpnia 2002 r., w Krajowym Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji Głównego Instytutu Górnictwa realizowano kolejny „Program Czystszej Produkcji w Polsce” dofinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Podjęto działania przybliżające społeczeństwu zasady Czystszej Produkcji poprzez działalność edukacyjną, wydawniczą i promocyjną. Zespół Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji zorganizował w GIG trzy seminaria promocyjne oraz czynnie uczestniczył w targach ekologicznych: POLEKO 2001 w Poznaniu oraz w Międzynarodowych Targach Ekologicznych INTERECO 2002 w Katowicach, rozprowadzając opracowane materiały promocyjne i wygłaszając referaty podczas seminariów dla przedstawicieli dużych zakładów przemysłowych, małych i średnich przedsiębiorstw, fundacji, firm konsultingowych i projektowych, spółek z udziałem kapitału zagranicznego, instytutów, ośrodków badawczo-rozwojowych, uczelni, administracji lokalnej itp. Zorganizowano i przeprowadzono warsztaty dotyczące opracowywania programów ochrony środowiska z uwzględnieniem działań „u źródła” w kopalniach węgla kamiennego oraz wdrażania systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001. Wydano, a następnie rozprowadzono podczas seminariów i targów dalsze cztery edycje Biuletynu Wdrożeń Czystszej Produkcji w języku polskim i angielskim. Stanowiły one również materiał promocyjny na kolejny Szczyt Ziemi, który odbywał się na przełomie sierpnia i września 2002 r. w Johannesburgu. Przystępnym, praktycznym materiałem edukacyjnym i promocyjnym, ukazującym, w formie audiowizualnej, efektywność działań związanych z wdrażaniem zasad Czystszej Produkcji we wszystkich dziedzinach działalności jest, wciąż rozwijana, baza danych o opracowanych i wdrożonych projektach Czystszej Produkcji. Na płytach kompaktowych umieszczono informacje o kolejnych 25 projektach. Monitorowanie efektów wdrożenia 25 projektów Czystszej Produkcji wykazało efekty ekologiczne w postaci zmniejszenia ilości wytwarzanych: odpadów stałych o około 23%, ścieków o 16%, zanieczyszczeń pyłowo-gazowych o 22% oraz minimalizacji zużycia energii o około 55%. Łączny efekt ekonomiczny wyniósł około 8 300 000 zł rocznie.

Doświadczenia Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji GIG związane m.in. z realizacją w latach 1996-2002 kolejnych edycji Programu Czystszej Produkcji w Polsce, w tym prac prowadzących do wdrażania systemu zarządzania środowiskowego, zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001 w kilku organizacjach, doprowadziły do stworzenia zasad i modelu systemu zarządzania środowiskowego w skali regionalnej. Podstawą regionalnego systemu zarządzania środowiskowego jest funkcjonowanie lokalnych systemów zarządzania środowiskowego. W ramach Programu Czystszej Produkcji w Polsce w latach 2001-2002 wdrożono system zarządzania środowiskowego w pilotowym powiecie województwa śląskiego, w powiecie tarnogórskim, wraz z gminami wchodzącymi w jego skład. Wdrażaniem systemu objęto 10 jednostek administracyjnych, w których systemowo został opracowany roczny program zarządzania środowiskowego.

Zarządzanie środowiskowe w przemyśle tworzyw sztucznych w Polsce – efekty projektu

W latach 2001-2003 Główny Instytut Górnictwa brał udział w realizacji projektu „Wdrożenie zarządzania środowiskowego w przemyśle tworzyw sztucznych w Polsce”.

Zespół realizatorów projektu składał się ze specjalistów z dziedziny ochrony środowiska duńskiej firmy NIRAS A/S, audytorów Duńskiego Stowarzyszenia Normalizacyjnego – Dansk Standard oraz specjalistów z Głównego Instytutu Górnictwa. W projekcie uczestniczył ponadto przedstawiciel władz Polskiego Stowarzyszenia Przetwórców Tworzyw Sztucznych oraz dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach.

Środki finansowe na realizację projektu zostały przekazane przez Narodową Agencję Przemysłu i Mieszkalnictwa (NAEH) przy Duńskim Ministerstwie Gospodarki i Biznesu.

Celem projektu było wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego w przemyśle tworzyw sztucznych, zgodnego z wymaganiami normy PN-EN ISO 14001 lub wymaganiami rozporządzenia EMAS.

Projekt składał się z serii modułów, łączących szkolenie, ćwiczenia praktyczne oraz zastosowanie nabytych umiejętności w funkcjonującej firmie w celu wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego.

Seminarium informacyjne odbyło się w kwietniu 2001 r. w Głównym Instytucie Górnictwa. Wzięli w nim udział przedstawiciele piętnastu firm z terenu województwa śląskiego, małopolskiego, lubelskiego i mazowieckiego, które zadeklarowały chęć wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego.

W roku 2001 odbyły się ponadto cztery moduły szkoleniowe, podczas których prezentowano wymagania normy ISO 14001 oraz rozporządzenia EMAS. Pomiędzy kolejnymi modułami szkoleniowymi przedstawiciele organizacji wdrażających system zarządzania środowiskowego opracowywali poszczególne elementy dokumentacji systemu.

Część szkoleniowa projektu zakończyła się w styczniu 2002 r. kursem wewnętrznego audytora systemu zarządzania środowiskowego. Kolejnym etapem realizacji projektu był cykl konsultacji oraz audytów wewnętrznych przygotowujących firmę, wdrażającą system zarządzania środowiskowego, do audytu certyfikacyjnego. Pomoc ekspertów Czystszej Produkcji, auditorów środowiskowych oraz specjalistów z zakresu ochrony środowiska i przetwórstwa tworzyw sztucznych zatrudnionych w Głównym Instytucie Górnictwa polegała między innymi na:

• prowadzeniu szkoleń pracowników oraz kierownictwa,
• weryfikacji dokumentacji systemu zarządzania środowiskowego,
• rozwiązywaniu problemów z dziedziny ochrony środowiska,
• prowadzeniu auditów wewnętrznych,
• przygotowaniu firm wdrażających system zarządzania środowiskowego do certyfikacji.

Spośród organizacji biorących udział w projekcie, w grudniu 2002 roku certyfikat zgodności wdrożonego systemu z wymaganiami normy ISO 14001 uzyskała firma HYDROPLAST, której zarząd znajduje się w Magdalence-Łazach k. Warszawy. W styczniu roku 2003 roku certyfikat ISO 14001 uzyskała spółka POLIMER z Lublińca. Należy podkreślić, że firma POLIMER rozpoczęła budowę własnego systemu zarządzania środowiskowego od wdrożenia projektu Czystszej Produkcji, opracowanego w ramach Szkoły Czystszej Produkcji, zorganizowanej przez Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji GIG w latach 1997-1998. W pierwszym kwartale bieżącego roku proces certyfikacji zintegrowanego systemu zarządzania (ISO 9001 i ISO 14001) przebyła z powodzeniem firma POLINEX z Knurowa. W drugim kwartale 2003 roku certyfikat zintegrowanego systemu zarządzania (ISO 9001 i ISO 14001) uzyskała firma ZINPLAST z Wolbromia.

Certyfikacja zintegrowanego systemu zarządzania (ISO 9001 i ISO 14001) w spółce ELPLAST+ miała miejsce we wrześniu bieżącego roku. Ponadto w trzech innych firmach biorących udział w projekcie trwają nadal prace nad wdrożeniem systemu zarządzania środowiskowego zainicjowanego w ramach projektu. Termin certyfikacji nie został jeszcze w tych firmach wyznaczony – przewiduje się, że certyfikacja nastąpi w roku 2004.

Program Czystszej Produkcji w Polsce w roku 2003

W marcu 2003 r. Zarząd Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podjął decyzję o dofinansowaniu „Programu Czystszej Produkcji w Polsce w roku 2003”. Program realizowany jest przez Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach.

„Program Czystszej Produkcji w Polsce w roku 2003” stanowi w pewnym zakresie kontynuację zadań podjętych i realizowanych w ramach „Programu Czystszej Produkcji w Polsce w latach 2001-2002”. Do zadań tych należą między innymi: promocja Czystszej Produkcji na stronie internetowej Centrum oraz podczas targów ekologicznych, organizacja seminariów promujących Czystszą Produkcję i zarządzanie środowiskowe, wydawanie Biuletynu Wdrożeń Czystszej Produkcji, monitorowanie efektów wdrożenia regionalnego systemu zarządzania środowiskowego i inne.

Program obejmuje ponadto nowe zadania, takie jak np. opracowanie „Albumu projektów Czystszej Produkcji” oraz informatora „Od Czystszej Produkcji do EMAS”.

Celem ogólnym „Programu Czystszej Produkcji w Polsce w roku 2003” jest praktyczna realizacja konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju i wspomaganie integracji Polski z Unią Europejską przez systemowe stosowanie strategii zapobiegania zanieczyszczeniom – Czystszej Produkcji, a tym samym przez ciągłe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz oszczędne nimi gospodarowanie w skali kraju, województwa, powiatu, gminy oraz w pojedynczych podmiotach gospodarczych. Głównym adresatem przedsięwzięcia są samorządy powiatów i gmin oraz małe i średnie przedsiębiorstwa.

Celem szczegółowym przedsięwzięcia jest prowadzenie aktywnej edukacji ekologicznej. Wynikiem przedsięwzięcia będzie nie tylko podniesienie poziomu wiedzy ekologicznej adresatów programu, lecz również wdrożenie systemów zarządzania środowiskowego, które przynoszą wymierne efekty ekologiczne i ekonomiczne z racji redukcji wytwarzanych odpadów stałych, zrzutu ścieków, emisji gazów i pyłów do powietrza, emisji hałasu oraz oszczędności paliw, wody, energii oraz innych zasobów naturalnych.

Czystsza Produkcja stanowi bazę do wdrożenia sformalizowanego systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001, a następnie rozwinięcia go w promowany w Unii Europejskiej system zarządzania środowiskowego i auditowania – tak zwany EMAS.

Jacek Boba
kierownik programu Czystszej Produkcji

Aleksandra Saratowicz
ekspert Czystszej Produkcji i zarządzania środowiskowego

Główny Instytut Górnictwa
plac Gwarków 1, 40-166 Katowice
tel. (032) 259 21 38, fax (032) 259 27 74
e-mail: [email protected]
[email protected]

• Informacje o Głównym Instytucie Górnictwa

Ochrona Środowiska XIII – Międzynarodowe Targi Ekologiczne POLEKO 2001
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 271 (6044) 20 listopada 2001 r.

Program Czystszej Produkcji w Polsce

Każda działalność człowieka wiąże się z korzystaniem z zasobów środowiska, a jej skutkiem ubocznym jest wytwarzanie odpadów stałych, ciekłych i gazowych. Coraz większa świadomość zagrożeń, wynikających z zanieczyszczania środowiska, spowodowała, że jego ochrona stała się pojęciem strategicznym. Dlatego też tak ważne jest stosowanie w ochronie środowiska tzw. metod prewencyjnych, zmierzających do zapobiegania powstawaniu odpadów „u źródła”. Taką strategią jest Czystsza Produkcja. Stosowanie Czystszej Produkcji z jednej strony skutecznie chroni środowisko, przez redukcję lub minimalizację strumieni odpadów, a z drugiej strony opłaca się, ponieważ prowadzi do zwiększania zysków i produktywności, głównie przez minimalizację kosztów wytwarzania.

Dokonania Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji

Do rozpowszechnienia wiedzy o Czystszej Produkcji, jako prewencyjnej strategii ochrony środowiska w znacznym stopniu przyczyniły się, zrealizowane w latach 1996-2000 przez Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji w Głównym Instytucie Górnictwa, edukacyjno-wdrożeniowe „Programy Czystszej Produkcji”, dofinansowywane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zrealizowane dotychczas zadania „Programów CP” o charakterze głównie edukacyjnym to 31 seminariów promocyjnych dla ok. 1000 uczestników, promocja w ramach 10 targów ekologicznych oraz podczas 4 konferencji i warsztatów międzynarodowych. Przeprowadzono też 15 warsztatów dla kadry kierowniczej przedsiębiorstw, administracji i samorządów dla ok. 500 uczestników. Opracowano 14 artykułów wydanych w prasie codziennej, popularnej i specjalistycznej oraz 8 edycji „Biuletynu Wdrożeń Czystszej Produkcji“, o nakładzie po 300 egzemplarzy. Trzy edycje „Biuletynu“, o nakładzie 100 egzemplarzy każdy, ukazały się również w języku angielskim. Bardzo istotnym elementem działalności edukacyjnej, prowadzonej w trakcie kolejnych „Programów Czystszej Produkcji w Polsce“ są wykłady z zakresu CP na 4 wyższych uczelniach dla ok. 700 studentów oraz lekcje w 7 szkołach średnich dla ok. 600 uczniów. Podstawą do prowadzenia wykładów, lekcji oraz zajęć w „Szkołach Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego“ są opracowane i wydane podręczniki, materiały szkoleniowe i poradniki. Jest ich 6, o nakładzie średnio 300 egzemplarzy każdego z nich. Wspomniane „Szkoły Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego“, organizowane i prowadzone przez ekspertów CP z Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji, mają charakter edukacyjno-wdrożeniowy. W organizacjach, których przedstawiciele uczestniczą w „Szkołach CP” wdrażany jest niesformalizowany system zarządzania środowiskowego, oparty o Procedurę Minimalizacji Odpadów. Przy opracowywaniu projektów CP, będących elementem systemu, stosowane są Techniki Minimalizacji Odpadów, czyli tzw. działania „u źródła” i recyrkulacja. Dzięki uczestnictwu w pięciu „Szkołach CP“, 60 organizacji wdrożyło niesformalizowany system zarządzania środowiskowego, zgodny z zasadami CP. Opracowano i wdrożono 73 projekty CP, przynoszące wymierne efekty ekologiczne i zysk finansowy. Efekty wdrożeń projektów CP są co roku monitorowane przez ekspertów Czystszej Produkcji. Monitorowanie przeprowadzono dotychczas w 49 organizacjach. Informacje o opracowanych i wdrożonych projektach CP oraz wyniki monitorowania stanowią materiał do prowadzonej, w Krajowym Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji, bazy danych o projektach CP.

Doświadczenie zdobyte podczas wdrażania Czystszej Produkcji, jako niesformalizowanego systemu zarządzania środowiskowego, w różnych organizacjach, zachęciło ekspertów z naszego Centrum do rozszerzenia swoich kwalifikacji o umiejętności niezbędne do wdrażania sformalizowanego systemu zarządzania środowiskowego, opartego o wymagania normy ISO 14001. Udzielono pomocy sześciu organizacjom we wdrażaniu systemu zarządzania środowiskowego, zgodnie z normą ISO 14001. Trzy z nich uzyskały certyfikat na zgodność systemu z ww. normą. Wykorzystując elementy normy ISO 14001, z uwzględnieniem zasad CP, opracowano również podstawy regionalnego systemu zarządzania środowiskowego.

Skuteczność działań naszego Centrum w obszarze aktywnej edukacji ekologicznej potwierdza uzyskana nagroda „Złoty Liść”, którą przyznali minister środowiska oraz prezes NFOŚiGW oraz nominacja dla GIG, w kategorii „Promotor Ekologii”, w konkursie ekologicznym „Przyjaźni Środowisku” pod patronatem honorowym prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego.

Szczegóły dotyczące efektów rzeczowych, ekologicznych i ekonomicznych zrealizowanych „Programów Czystszej Produkcji w Polsce”, prowadzonych w czterech rocznych edycjach, w latach 1996, 1997, 1998 i 2000, przedstawione są na stronie internetowej http://cp.gig.katowice.pl.

Niemniej, działań uświadamiających konieczność stosowania metod zapobiegawczych, prowadzących do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów „u źródła” ich powstawania, nigdy nie za wiele. Pamiętać należy, że Czystsza Produkcja jest istotnym elementem zarówno proponowanego regionalnego systemu zarządzania środowiskowego, jak i systemu zgodnego z zasadami normy ISO 14001. Dlatego też, po raz kolejny, NFOŚiGW podjął decyzję o dofinansowaniu „Programu Czystszej Produkcji w Polsce w latach 2001/2002”, kładąc szczególny nacisk na zadania o charakterze edukacyjnym, upowszechniającym wiedzę z zakresu Czystszej Produkcji. „Program CP” nadal będzie realizowany przez Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji. Oprócz zadań edukacyjnych, dofinansowywanych przez NFOŚiGW, planuje się również m.in. wdrożenie systemów zarządzania środowiskowego: zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001 oraz regionalnego w powiecie tarnogórskim wraz z gminami i miastami wchodzącymi w jego skład.

Od Czystszej Produkcji do ISO 14001

Od kilku lat daje się zauważyć wzrost zainteresowania najwyższego kierownictwa zakładów przemysłowych sprawami ochrony środowiska. Powodów podjęcia decyzji o wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego jest wiele. Najczęściej system zarządzania środowiskowego zgodny z wymaganiami normy PN – EN ISO 14001 „Systemy zarządzania środowiskowego. Specyfikacja i wytyczne stosowania” wdrażany jest w firmach, które posiadają już system zarządzania jakością zgodny z wymaganiami norm ISO serii 9000. Posiadanie systemu jakości znacznie ułatwia opracowanie, wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania środowiskowego.

Dobrą podstawą do wdrażania systemu zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001 jest ponadto funkcjonowanie w organizacji niesformalizowanego systemu zarządzania środowiskowego, jaki stanowi Czystsza Produkcja. Utrwalenie w zarządzaniu firmą postępowania opartego na zasadach Czystszej Produkcji znakomicie pomaga w spełnieniu wymagań normy ISO 14001.

W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost liczby certyfikatów ISO 14001 nadawanych w Polsce różnego rodzaju organizacjom. Aktualnie liczba certyfikatów w kraju zbliża się do 300, co stanowi około 1% wszystkich certyfikatów ISO 14001 wydanych na świecie.

Tendencja ta utrzyma się z pewnością w najbliższej przyszłości, pomimo spowolnienia tempa rozwoju gospodarczego kraju.

Decyzja o wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001, a w przyszłości również EMAS (Eco-Management and Audit Scheme – system zarządzania środowiskowego przyjęty przez państwa Unii Europejskiej), zależy przede wszystkim od świadomości najwyższego kierownictwa organizacji, w tym również świadomości ekologicznej.

Duńska pomoc w ochronie środowiska

Duńska Agencja Handlu i Przemysłu, we współpracy z polskim Ministerstwem Środowiska oraz Ministerstwem Gospodarki, podjęła decyzję o ustanowieniu projektu, którego adresatem są prywatne polskie firmy, zajmujące się przetwórstwem tworzyw sztucznych. Projekt jest finansowany przez Duńską Agencję Handlu i Przemysłu. Zostanie on zrealizowany przez zespół projektowy, składający się ze specjalistów z zakresu ochrony środowiska z duńskiej firmy konsultingowej NIRAS A/S, Duńskiego Stowarzyszenia Normalizacyjnego – Dansk Standard oraz specjalistów z Głównego Instytutu Górnictwa.

Celem projektu jest wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami PN – EN ISO 14001 lub EMAS w przemyśle tworzyw sztucznych w Polsce, a jego wdrożenie doprowadzi do proaktywnej redukcji szkodliwych wpływów przemysłu na środowisko. Jednocześnie będzie on stanowił platformę do poszerzenia kontaktów handlowych pomiędzy prywatnymi przedsiębiorstwami z Polski i Danii.

Podyplomowe Studia Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego

Podyplomowe Studia Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego organizowane przez Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji adresowane są do osób profesjonalnie zainteresowanych poszerzeniem lub aktualizacją wiedzy i umiejętności w zakresie zasad, metod i technik zarządzania ochroną środowiska. Studia stanowią kontynuację i rozwinięcie formuły szkół Czystszej Produkcji organizowanych przez Centrum w latach 1996-1999.

Program studiów obejmuje między innymi następujące bloki tematyczne:

• ewolucja strategii ochrony środowiska,
• istota Czystszej Produkcji,
• Czystsza Produkcja w działaniach na rzecz ekorozwoju,
• procedura minimalizacji odpadów,
• projekty Czystszej Produkcji,
• zintegrowana gospodarka odpadami w regionalnym programie ekorozwoju,
• systemy zarządzania środowiskowego zgodne z wymaganiami ISO 14001 i EMAS,
• prawo ochrony środowiska.

Celem studiów jest zapoznanie słuchaczy z ideą i zasadami Czystszej Produkcji oraz przygotowanie ich do samodzielnego wdrażania niesformalizowanego (Czystsza Produkcja) lub sformalizowanego (ISO 14001) systemu zarządzania środowiskowego. Rozpoczęcie dwusemestralnych Studiów Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego przewidywane jest na luty 2002 roku.

Jacek Boba
kierownik Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji

Aleksandra Saratowicz
kierownik programu Czystszej Produkcji

Główny Instytut Górnictwa
plac Gwarków 1, 40-166 Katowice
tel. (032) 259 21 38, fax (032) 259 21 31
e-mail: [email protected]
[email protected]

• Informacje o Głównym Instytucie Górnictwa